MEVLANA'NIN SOYADI NEDEN “RUMΔ?

 

Muhammed Celaleddin-i Rumî veya kısaca bilinen adıyla Mevlana, 13. yüzyılda yaşamış büyük hümanist, Sufi, şair, âlim ve ilahiyatçı.

“Gönül han değil dergâhtır.” diyen ve insanın maddeden uzak, gönlüyle, ruhuyla sürdüğü yaşamın ve sevginin ne denli kutsal olduğunu anlatan büyük felsefeci.

“Ay vurmuyorsa yüzüne, güneş vurmuyorsa pencerene kabahati ve Ay’da ne Güneş’te ara. Gözlerindeki perdeyi arala.” diyerek, farkındalığı vurgulayan güzel insan Mevlana.

Peki, neden Mevlana’nın soyadı Rumî? Yoksa Mevlana Rum muydu?

Mevlana, 30 Eylül 1207’de Belh’te (günümüzde Afganistan olarak bilinen topraklar) dünyaya gelmiştir. Soylu bir aileye sahiptir. Annesi, Belh Emiri Rükneddin’in kızı ve babaannesi ise Harezmşahlar hanedanından Fars Prensesi Melike-i Cihan Emetullah Sultan’dır.

Mevlana şanslı bir çocuktur ve “âlimlerin sultanı” unvanı ile tanınan bir babaya sahiptir. Babası, Muhammed Bahaeddin Veled için o dönemin insanları, Sultanü’l-Ulema derlermiş. Babasının vefatından bir yıl sonra 1232 yılında Konya’ya gelen Mevlana 1273 yılında ise vefat etmiştir.

O dönemde Anadolu’da iki büyük yönetim hâkimdi. Orta Anadolu ve doğu bölgelerde Büyük Selçuklu Devleti hüküm sürerken, Batı bölgelerde ve kıyı şeridinde Roma İmparatorluğu yer almaktaydı. Doğudaki insanlar için Anadolu demek, Romalıların yönetimi altındaki topraklar demekti. Roma yönetimindeki topraklarda yaşayan insanlara ise “Rumî” denirdi.  

Mevlana Rum değildi, hatta köklerine bakılınca da görüleceği gibi, Rum olmaktan da çok çok uzaktı. Bugünün Afganistan topraklarında yani Belh’te doğmuş ve bu topraklarda kök salmış bir aileye sahip Mevlana, Anadolu’ya yani Konya’ya göç ettiğinde daha doğudaki insanlar için Rumî tanımı içerisine alınmıştır. O günlerde Anadolu demek Rumî demekti.

Geçmiş yıllarda soyadı yasaları olmadığından insanların isimleri baba adlarıyla başlar ve memleketleriyle biterdi. Örneğin, Mevlana’nın en önemli eseri Mesnevi’de kendi adını “Muhammed bin Muhammed bin Hüseyin el-Belhi” şeklinde vermiştir. Bu isim şunu anlatır, babasının ve dedesinin adının Muhammed olduğu ayrıca doğduğu şehrin Belh olduğu anlamına gelir. Aynı şekilde Konya’ya yerleşen Mevlana için de, Mevlana Celaleddin-i Rumî adı benzer bir mantık ile sonradan verilmiştir. Yani Anadolu’daki Mevlana anlamına gelir.

“Mum olmak kolay değildir, ışık saçmak için önce yanmak gerekir.” (Mevlana Celaleddin-i Rumi)

E.E